TÓC NGƯỜI GOÁ CHỒNG

    Thứ nhất là mồ côi cha ... ( Ngạn ngữ)

          Nó đã tỉnh ngủ nhưng chưa mở mắt được. Đúng hơn là nhip rùng rình của sạp tre nơi giường ngủ của mẹ làm nó thức. Tiếng thở hổn hển, gấp gáp, xen tiếng ư ư kìm nén làm nó nghẹt thở, lo sợ và hồi hộp. Tiếng suỵt khẽ sau tiếng khùng khục bị bóp tắc ở cổ họng, nó chịu không đoán được. Không gian đen đặc, bí hiểm vang lên tiếng thở dài  như quả bóng xì hơi. Mãi một lúc sau tiếng uỵch của thân người như lăn từ cái đệm bông lau xuống sạp thì nó mở mắt, tỉnh hẳn. Tim đập thình thịch, mấy lần nuốt nước bọt mà vẫn khát bỏng cổ; nhưng nó vẫn nằm im, không dám cựa quậy.
                  Láng máng nhớ, chập tối qua, nó uống rượu. Không thích, không thèm, chẳng ai ép cả, bảo uống, thì uống, tay mình đổ vào miệng mình thôi, giờ thấy mệt, khát nước, đầu óc còn nằng nặng, chẳng trách ai, nhưng nó hơi buồn và thấy bực thân. Hôm qua phải cuốc bộ gần ba tiếng đồng hồ từ trên xã, nơi đang học lớp 8 về nhà lấy gạo, cái mệt đã nằm sẵn trong bụng nó rồi. Mọi khi, sướng vì bố thằng Hặc đèo xe máy luôn thể cho. Gạo ăn của cả bản, mấy chục nóc nhà đều nhờ ông đứng ra bán non ngô cho bọn buôn ngoài huyện, lấy ăn trước, đến mùa mới trả. Sướng! tuy bố nó hay cằn nhằn, lão Hặc⁽¹⁾ đứng giữa ăn dầy. Bọn buôn chỉ làm giá với ông, ông gật thì mọi người nghe, bị bóp lòi mắt!- Còn hơn ăn gì mà sống. Đố ai mua chịu được cái gì ở chợ huyện? Bực vì hôm qua, ông không chở cho nó nữa, còn nói bóng gió tò vò nuôi nhện,  cứ về khắc biết. Vừa đi, vừa bực. Đi bộ, đường cứ lê thê, dài thế.

                 Bữa cơm chiều qua lạnh ngắt, nó vẫn nhớ thế. Chỏng chơ nồi cơm tẻ, nấu từ sáng, ăn trưa còn lại. Ba mẹ con ngồi quây bếp lửa, vùi than con cá khô, nhỉnh hơn ngón tay cái, thơm lựng mũi, nhường nhau chả ai chịu nhón. Giá như, không bị con mèo già nhà Hặc nhẩy lên ăn vụng cả gói treo trốc bếp, thì mỗi người phải hai con cá mới xong bữa. Mẹ nhẫn nại nhai, hệt bò ăn rơm, thi thoảng hớp ngụm nước lã, chứ bát cơm chẳng vợi đi mấy. Chợt thấy búi tóc to vổng cao trên đầu mẹ đã thả buông, tràn qua lưng, loà xoà xuống sàn, nhớ chuyện lúc chiều, nó liền hỏi mẹ vì sao ông Hặc giận. Mẹ nó vẫn cúi gầm mặt, lớn lên thì biết. Người lớn lại nói thế. Chán thật.

          Câu chuyện và bữa cơm chiều ể oải bị ngắt quãng bởi tiếng xe máy èn èn leo dốc, lao thẳng vào trong gầm sàn. Phải chống chân xe hai lần trên nền đất bột lùng lên vì chó bới, người đó phăm phăm bước lên, từng nấc thang ọp ẹp xiêu xiêu như chực ngã. Chú Khụt! Chú làm thống kê kiêm phó chủ tịch hội nông dân xã xuống chơi, mang cả chai Lavi to rượu ngô với phong bích quy. Nó nhớ rồi, đúng  lúc cả nhà cười ré lên vì chú Khụt vớ phải miếng bánh hết đát,⁽²⁾ đắng khé chạy ra đầu chan⁽³⁾ nhổ phì phì, mồm kêu khiếp, thì em gái ôm đầu nó, nói thật khẽ, ông Hặc giận mẹ vì chú Khụt. Ra vậy. Nhưng hôm nay chú không phải chơi suông, quan trọng là đến báo cho mẹ con nó một tin cực nóng. Xã sắp duyệt danh sách các hộ nghèo được Chính phủ cho tiền dựng nhà ở kiên cố, mà theo chú, thì nhà nó có nguy cơ trượt. Chú thong thả gỡ quai đeo chéo ngực, nâng cái cặp da đen ở phía mông sau vòng lên khỏi đầu, đặt trên đầu gối, mở khoá đánh soạch và e hèm một cái rồi mới giở giấy ra, như làm việc ở trụ sở làm mấy mẹ con thấy chú quan trọng mà thân thiết.

          Nhà nó nghèo, cả xã biết. Mấy năm trước bố từ trại Yên Hạ về, người gầy nhẳng, thi thoảng xổ ra cơn ho thóp bụng, phải cúi gập người, trông thật tội. Có lần khạc tẹo đờm, bố ngậm miệng, lập cập tìm tờ giấy nhè vào, lấy ngón tay di di, mặt tái nhợt đi vì lại thấy vương cục máu đỏ tươi như hạt gạo bóp gấc. Không phải phổi bố bệnh bẩm sinh, tại bố bị quăng quật như vò trong xe công nông lăn lộn mấy vòng xuống vực, tưởng chết. Nhà nó nghèo lụi đi từ độ ấy. Bố làm cửu vạn⁽⁴⁾ theo xe bốc ngô. Bọn cai ngô quý, bảo: thằng này được; cày ngang trâu, lên xuống xe y sóc, ăn ngủ hệt trư, cuối vụ cho ra huyện giải ngố, xem có được như con mùi, thì phong làm thủ lĩnh. Bố ngẩn mặt, chỉ thích học lái xe. Ừ! từ từ, học theo kiểu cầm tay, chỉ việc. Năm sau, lái sõi, bố cứ theo đường dắt trâu, lái công nông luồn lách bản sâu, mua tận gốc. Chủ sướng, cười phe phé. Chẳng may chuyến ấy gặp hạn; chủ chết, xe tan, bố bị tù ba năm, sau khi hai dẻ sườn bị gẫy được bó thuốc nam liền rồi nhưng vẫn còn gồ lên như hai nửa quả ổi, khô đét. Bố nó mất đến nay đã bốn tháng, lúc nhà không còn tiền để ra viện Lao ngoài Hát Lót nằm điều trị tràn dịch màng phổi theo giấy hẹn.

          -Đảng uỷ có nghị quyết rồi, rõ như ban ngày; nhà nào hưởng chế độ hộ nghèo ba, bốn năm, phải thoát ra chứ; ai cũng cố bám lấy, khư khư giữ thì thành tích xoá nghèo ở đâu? Ủy ban cùng các đoàn thể, nói chung là hệ thống chính trị sẽ rà soát cực kỳ kỹ. Chú hạ giọng, ghé sát vào tai mẹ, tay trưởng bản này không đưa nhà em vào danh sách đâu; làm mẹ giận sôi lên, chửi mẹ nó chứ, đồ giở mặt!

          -Ấy ấy! Chú lại suỵt, quờ vào lòng mẹ, tìm lôi tay mẹ ra, ấn chén rượu vào. Nó cũng có lý của nó đấy. Ngần ấy đất nương, mỗi năm thu gần tấn ngô với tạ nếp tan. Ổn. chồng mất rồi, còn ba khẩu thôi đúng không? vậy tính ra mỗi khẩu cũng tạm đạt trên 400 nghìn đồng một tháng rồi còn gì? Uống đi cháu! Rót cho nó lưng cái cốc sữa chua, chú lại bảo: Hảnh⁽⁵⁾ đi, thanh niên, biết chọc sàn⁽⁶⁾  rồi chứ hả? Thì nó uống, sợ gì, tuy nó chưa hề pay ỉn⁽⁷⁾ 

          Mẹ nó ngửa cổ uống cạn, gỡ cái tay chú Khụt cứ nhăm nhe rót nữa để cúi xuống thổi bếp. Ngọn lửa cháy bùng, sáng lung linh trên những khuôn mặt hồng lên vì rượu. Em gái nó ngồi chầu rìa ôm gối mẹ, ngáp ngắn ngáp dài, chẩy cả nước mắt, nó điều mãi mới chịu đi ngủ song còn ngoái cổ gửi nó cái nhìn khó hiểu, nửa như van nài, nửa lại như dậy nó, y bà cụ non...Người ta bảo con gái khôn sớm cấm có sai, lại càng đúng với những đứa còi. Mẹ chửa em vào một đêm hun hút gió, do bố nó cải tạo tốt nên được suất ngủ thăm vợ tại trại giam. Đẻ em, bố vẫn nằm trại, mẹ ít sữa, nó còi đã đành; bố về, bữa ăn  cũng chẳng mấy khi có thịt, nên người em nó cứ sắt ròn. Nhưng bù lại, khôn như mọt già, lũ trẻ láu tháu cùng lứa, nghe nó răm rắp, vì nó làm lớp trưởng thay cô giáo nhắc nhở bọn trẻ cùng lớp phải rửa tay trước khi ăn, và sau khi ỉa. Ấm nước trên bếp sôi rào, đẩy cái nắp kêu lịch xịch, dàn xuống bếp xèo xèo, bụi mù lên, làm mẹ nó ho sặc, trong khi đang đều giọng kể tội trưởng bản. Chuyện này nó nghe mãi, chán rồi nên leo lên sạp ngủ, người còn bồng bềnh, bồng bềnh…

          Hồi nó mới đẻ, thì nhà nó với nhà Hặc cùng nghèo xơ xác như nhau;  nhưng ông Hặc làm an ninh bản, nên được huyện tin cậy xuống giao nuôi một con bò lông vàng nâu mịn màng. Năm sau, con bò sinh ra một chú bê con cũng có bộ lông nâu óng, phổng phao lắm. Bố mẹ nó mừng quýnh, ngày nào cũng cắt bao cỏ non mang sang gầm sàn nhà Hặc cho mẹ con con bê. Vì theo chính sách, chỉ vài tháng nữa thôi, nhà Hặc sẽ chuyển con bò mẹ cho nhà nó nuôi, hễ sinh bê con lại luân chuyển cho nhà khác... Ai ngờ! Khi đầu con bê mới nhú gồ lên hai mống sừng non y như đít con ốc nhồi và con bò mẹ đã phát quầng, động đực thì một chiều rét mướt, ông Hặc gọi cả bản kéo nhau xuống thung Khe để lôi con bò nhà ông mới sa xuống hố về xả thịt! Lần nào kể chuyện đó, mẹ nó cũng khóc rấm rứt, thương con bò chết oan. Có phải nó bị ngã xuống hố đâu? Khi đôi bò quần nhau, mẹ nó sợ, dạt xuống nấp dưới bờ ao xem, lòng mừng khấp khởi, con bò kia sắp của nhà mình rồi, lại nhất định sẽ sinh bê… thì anh em nhà lão Hặc tròng dây rừng vào chân lôi bò ngã xuống. Lúc ấy nó có biết gì đâu, cứ đứng ngây ra, chứ như lúc còn cho bê bú thì có mà nó xoay hông đá cho lão Hặc vỡ dái; Con bò đực bị đứt tình, thất kinh vùng chạy, được một quãng thì dừng, quay lại nhìn bạn tình rống lên đau đớn. -Đấy! búa bổ củi ông Hặc phang mấy phát vào đầu nó mới nghẹo. Lúc cầm cái chậu hứng tiết, nó còn nghển nhìn tôi, chẩy nước mắt! Vừa tủi phận mình không được chăm con bò, không được có những con bê con xinh xắn như nhà ông Hặc…Hôm nay mẹ còn sụt sịt, mếu máo lâu hơn, vì bố nó đâu còn sống để quát mẹ nó là đồ đàn bà thừa nước mắt, lại được chú Khụt như thổi gió vào con bùi nhùi ủ lửa, mẹ tồng tộc kể mọi cái xấu của ông trưởng bản. Anh em nhà họ tham lắm, xí hết phần, sẽ không bầu cho nhà nó được nghèo nữa. Nó nghe lơ mơ, câu được, câu chăng… mình coi như xong, rau rừng, sắn nương, nước suối chưa hết….chả mơ nhà Chính phủ cho, ừ thì cái lều coi ao hơn chục năm nay ở, ọp lắm. Mong nhất là vẫn được như cũ để con học. Khỏi phí, đứa nào cũng khá nhất trường… Loáng thoáng gạo cứu đói, quà Chính phủ, con học Sơn La, Hà Nội lại về làm việc xã… ngọt như mía nướng của chú Khụt xen những tiéng xuýt xoa như nấc lên tự đáy lòng của mẹ …Mẹ cởi lòng, mê mải đón vầng hào quang chính sách mà chú Khụt đang chiếu rọi, cả nó nữa, cũng thấy lâng lâng…khẽ mỉm cười rồi chìm dần vào giấc ngủ ngọt ngào. Hình như, nó thấy mẹ dọn đệm ra gian trống phía quản, không có màn, bọn muỗi tinh khôn chỉ nhè cắn người thơm thịt hay sao, chú Khụt cứ vỗ đèn đẹt…

          Tiếng sột soạt mẹ nó ngồi vấn lại tóc, tiếng sụt sùi nghèn nghẹn từ trong khuông màn đen nhầu nhĩ, đêm thanh vắng, nghe sắc lạnh nhói vào tim nó.

          Cái sàn nhà bằng tre lại rung lên, kêu kèn kẹt bởi đôi chân nặng chịch của chú Khụt rờ rẫm đi về phía cửa. Nó vội nhắm nghiền mắt, tuy lúc đó đang trừng trừng nhìn lên mái gianh, rất bực vì con thạch sùng ỵ một cục rơi đúng mặt. Ánh đèn pin sáng xanh dưới gậm sàn, làm con chó hộc lên một tiếng chạy chỗ, không sủa, vì nó đã quen, nhưng chó hàng xóm thì thi nhau kêu loạn xạ khi cái xe máy của chú khèng khẹc mấy cái mới nổ giòn, trước khi bật đèn sáng quắc khoan thai trôi ngoằn nghèo về cuối bản. Nó đưa ngón tay di di vết phân thạch sùng còn dính trên mặt, thấy lờm lợm, bỗng nấc lên tức tưởi.        

         

          Phừng! phừng! phừng!

          Tiếng trống treo ở đầu nhà văn hoá bản vang lên một hồi dài dõng dạc. Đánh lấy lệ vậy thôi, chứ mọi người đã tập trung đông đủ rồi, vui như hội, vì hôm nay là ngày tuyên dương hộ thoát nghèo đã được cấp trên công nhận, đồng thời cấp sổ mới cho các hộ tiếp tục nghèo. Trên bàn chủ toạ, ngoài bí thư chi bộ, trưởng bản còn có đại diện xã, là ông chủ tịch mặt trận, nét mặt đăm chiêu, lộ vẻ quan trọng, thi thoảng liếc cái hòm các tông dán giấy đỏ kín mít, đặt ngay ngắn nghiêm trang trên bục, dưới bức tượng Bác Hồ.

          Sau một hồi lâu đọc nhiều quyết định, cuối cùng công bố kết quả được một mình nhà nó thoát nghèo, lấy thành tích cho cả bản, đạt tỷ lệ 4,7%. Mẹ nó tru lên u ơ không thành tiếng, ôm mặt chạy ra ngoài, giẫy đạp, cào cấu loạn xạ trước khi ngất xỉu, phải mấy người cậy răng, đổ nước đái trẻ con vào miệng mới dần tỉnh, dìu về nhà. Nhưng giọng khàn cứ ồi ồi rền rĩ anh ơi muốn chết, còn vất tung tờ giấy khen với một chục quyển vở ô ly gói vuông vức làm phần thưởng ai nhận hộ cho đặt ở đầu giường.

           Lúc đi, lúc chạy gằn, chập choạng nó về tới đầu bản. Nhà văn hoá lập loè đèn com pắc chạy điện nước, lúc mờ lúc tỏ như ma chơi, nhưng tấp nập  những mâm người ngồi vòng tròn, lố nhố người khom lưng bê chén đi chúc, hỉ hả tiếng cười nói. Nó không muốn nhìn, không muốn nghe, nhưng lối phải đi qua, không tránh được. Rõ là tiếng ông bí thư, gọi vui là chúa bản nói gì gì lúc cả đám lặng một tý rồi rồ lên phấn khích. Hảo hán nớ! Khoẻ nhá! Cạn nhá! Nó chạy. Quáng đèn, xô vào lưng bà Hặc lúc gần chân thang nhà nó. Chính bà ấy bắt chồng điện cho con trai, để thằng Hặc hốt hoảng báo tin cho nó. Tự nhiên lúc ấy nó thấy mình đã lớn, bình tĩnh bảo, thôi tao về, rồi quay gót bước đi dưới chiều nắng quái, dẫm lên cái bóng chính nó thập thững đổ dài dưới dốc. Em gái, mặt mày lem nhem đang quấy cháo, thấy nó về, đứng vội lên, oà khóc làm nó ngồi xuống ôm em thấy rưng rưng. Nhưng nó cắn chặt môi đi về phía mẹ, trong khi được bà Hặc đỡ lưng vừa ngồi dậy, mẹ vươn cả hai tay đón nó. Nó thấy giọt nước mắt mẹ không lăn xuống được mà đọng cạnh một bên cánh mũi phập phồng.

          - Con biết phải làm gì!

          - Làm sao mà biết được? Bà Hặc vừa tươi cười vừa long trọng gỡ gói phần của bản liên hoan chia cho nhà nó, đủ cả rượu, thịt lợn, ếp xôi bốn mầu. Vừa khoe: Pỉnh tộp⁽⁸⁾, tôi làm đấy! Ai cũng làm pỉnh tộp được, nhưng ngon phải để tay gái Phiêng Ngùa. Nếu nay mẹ nó không ngất thì làm gì đã đến tay bà Hặc làm. Hôm nay liên hoan to chào mừng thành công thoát nghèo gì gì và   vẫn giữ vững bản nghèo. Đấu đá trên xã, trên huyện ác liệt lắm mới giành được. Thôi nhá, ăn uống tự nhiên đi, tôi phải ra với phụ nữ khát vọng⁽⁹⁾ tiếp đại biểu, ông Hặc bảo cô khoẻ thì cũng nên ra giao lưu. Ghé vào tai mẹ thì thầm. Nó thấy mẹ buồn bã lắc đầu.

          Chiều hôm sau, đi nương về, bà Hặc mang một gói mỳ chính nhỏ sang cho mẹ nó. Đấy là phần an ủi cho khoản tiền vay ngân hàng chính sách mà bố mẹ nó nhờ trưởng bản giữ hộ đã mấy năm! ( năm nào cũng cho một gói mỳ) cùng với lời nói khéo, từ giờ trở đi, muốn mua bán gì nhà nó phải trả tiền tươi, hoặc nợ ngô non giá bèo hơn nhà khác. Mưa xuân lắc rắc mấy ngày, nay đã hinh hỉnh nắng, người ta kéo nhau lên nương trỉa ngô, cười nói râm ran. Mẹ nó nẫu ruột, đứng ngồi không yên, bèn sang nhà bà Hặc, bạn thân thủa thiếu thời.

          Bố nó với bố Hặc, xưa chưa vợ là đôi bạn thân lắm, đâu cũng có nhau. Cái lần xuôi theo nước cá vật đẻ quăng chài, đi mãi… đã như chết lặng trước hai cô thiếu nữ đùa vui vung vẩy mái tóc dài đen nhánh xõa ra quay tít, bị gió xoắn ngọn vào nhau, đang cười như nắc nẻ. Dòng nước tinh nghịch lôi ghìm váy xuống, lồ lộ thân hình chắc lẳn, trắng muốt như con cá măng trên làn nước trong xanh. Phía trên thác, nước lặng lờ. Hai thằng vin theo cây cối la đà, mê mẩn đi như bị hút về phía dưới, lớ ngớ sẩy chân cùng bị nước lôi sập xuống ghềnh bọt sôi ùng ục. Một lúc lâu sau, họ như hai cột nhà gỗ nghiến ngâm đen nhẫy trồi lên dựng đứng dũng mãnh gần sát hai cô gái ở trần há to mồm kinh ngạc. Sau đận ấy, bố nó cùng bố Hặc tay bo mấy phen với đám trai bản Phiêng Ngùa, lỳ nên đã thắng, cưới ngay, chỉ ba ngày ở rể theo phong tục.

          Nghe tiếng bà Hặc gọi, nó lững thững sang, bụng nghĩ, chắc mẹ lại nhờ  vợ chồng bà ấy động viên nó đừng bỏ học, để thằng Hặc có chỗ hỏi bài. Thực ra  nó thấy mình thường thôi, thi học sinh giỏi huyện, chẳng được giải rút gì. Nhưng không phải! Có tiếng giằng co. Nó chạy vào. Nhìn, bỗng hiểu, chạy quay ra. Trời ơi! Mẹ!

          Nó bỗng mệt lả người, chân không buồn bước nữa. Ngồi phệt xuống bờ ao, có nhiều cây xương cá, trơ thân cành xương xẩu, nó ôm đầu, choáng váng. Cái kéo thợ may to nhà bà Hặc đã cắt mái tóc dầy hơn bờm ngựa của mẹ rồi! Nó bỗng nhớ cô kỹ sư chỉ huy thi công cái nhà 2 tầng lừng lững ở trường nó, có mái tóc ngắn ngủn, mà tình cờ nó nhìn thấy gió hất xoã, lộ ra mảng hói ở thóp, cô thường chải lật tóc sang che đi. Cô học theo dân bản gội đầu bằng nước lá mần trầu đun kỹ, bảo vùng này chả thấy ai tóc xấu như cô. Cô hiền hậu, tài giỏi, nói gì các bác thợ cũng làm theo ngay, chỉ có mỗi ước mơ tóc đen dầy mà chẳng được. Thi thoảng chặt bán cho cô gánh củi, thể nào nó cũng nhổ mấy búi cỏ mần trầu bánh tẻ xanh mướt biếu cô. Còn mẹ, có mái tóc dài óng đẹp thế sao lại cắt đi? Có phải tóc dài thì số khổ như mẹ thường than thở?  

          Lưng bỗng nhói như bị con gì cắn, nó quay phắt lại. Không phải, chỉ là nhánh cây xương cá đâm vào. Nó bực bội đứng lên, định tìm cái gì phang chết  hết đi cho hả giận. Chả có cái gì. Tay bo chẳng được, khẳng khiu mà cứng lắm. Ồ! mà lạ! Mưa có mấy ngày mà đã lấm tấm chồi, giờ nhìn kỹ mới thấy. Suốt nửa mùa thu, suốt cả mùa đông, tưởng nó chết rồi. Mà kỳ lạ nữa, chẳng ai trồng, chẳng ai để ý nó bao nhiêu tuổi. Vạ vật vậy, chăm bón gì đâu, chỉ để làm hàng rào, khô khốc thế, sao mùa xuân lại xanh tươi ngằn ngặt? Đúng là cây chết dở, sống dai!

           Loang loáng ánh mắt cầu cứu, van nài của em gái sắt ròn. Búi tóc to cao vổng xoã ra thành một vệt đen như mực Tầu, nằm sõng soài trên nền gạch men trắng phau nhà Hặc!  Văng vẳng lời hứa ngọt, gieo vào lòng mẹ nó hy vọng bao la về hộ nghèo được hưởng, cùng tiếng cười khùng khục hả hê trong đêm…rồi tiếng sụt sùi xót xa, tiếng thở dài chịu đựng... Hình ảnh đám người tưng bừng mãn nguyện, hò hát phát rồ được cái hộ nghèo, bản nghèo… tan dần đi hết. Vân vi đọng lại là vết phân thạch sùng tởm lợm xoáy vào tâm thức nó đang rạng dần. Không! Xin để được nghèo như há miệng nằm chờ sung rụng. Nhục.

           Vĩ thanh: Một ngày nắng đầu hè khó chịu, tôi đi lại lơ vơ trong công trường xây dựng trường học 2 tầng đang hoàn thiện cầm chừng, lòng buồn rượi. Quý này lại móm, không ghi vốn được, biết làm sao, chẳng lẽ laị đắp chiếu và giãn thợ? Đôi chân đưa tôi đi vào các phòng nhỏ, các góc khuất. Kinh nghiệm dậy tôi, đó là những nơi thợ làm ẩu nhất. Bỗng tôi sững người. Ở dưới gậm cầu thang, lổn nhổn gạch vỡ, đá cuội, thò ra nửa dưới một người nhỏ thó, đen đúa đang nằm ngửa trát hộc tam diện, như không hề biết đến xung quanh. Lúc thò cái bay siêu vữa ở khay hồ đặt cạnh người, chắc là nhác thấy bóng sáng từ bộ quần áo trắng lốp tôi diện từ huyện vào luôn đây, hoặc mùi thuốc lá Sapa khen khét đánh thức khứu giác chăng nên cậu ta luống cuống ngồi dậy, đầu va vào bản thang bê tông đánh cộp, lại vội nằm xuống, đùn người trở ra. Cái quần đùi rộng thùng thình cồn lên, thò lò hòn đỏ nhõn. Lắp bắp. Cháu …cháu xin bác!

          Đầu giờ chiều, tôi gọi cô kỹ sư quản lý công trường lên quạt về chuyện sử dụng lao động dưới tuổi cho phép, giữa lúc công nhân ruột của công ty phải thay nhau nghỉ không lương, tìm đủ mánh mung người xin ốm, kẻ nạo hút thai, hưởng bảo hiểm thất nghiệp. Dân kỹ thuật, em không biết phong tục tằng cẩu⁽¹⁰⁾, cái búi tóc to, cao ngổng kiêu hãnh của người phụ nữ Thái có chồng, thiêng liêng mức nào? nhưng tiếc thương món tóc dài đen nhánh, bóng mượt, bỏ gọn gàng vào cái túi ny lông bèo nhèo dúm dó, thoang thoảng thơm mùi cỏ mần trầu, được thằng bé lôi từ trong cặp sách ra. Cô ơi! mua hộ cháu! Em tái mặt. Tóc thề ư?, không dám mua! Cháu cần tiền lắm! Bao nhiêu? Nó cắn môi: ông Hặc bảo ngoài huyện 200 nghìn một lạng!

          Mắt cô đỏ hoe. Công ty phạt em thế nào, em chịu và sẽ giữ mãi lọn tóc này, kỷ niệm vào nghề xây dựng, mà là xây dựng vùng sâu.

                                                                         5/2013

( 1):Tên con trai cả, để gọi thay tên bố.

(2): Đát: Âm Việt đọc tiếng Anh: Hạn sử dụng; (3)Chan: Sàn đầu hồi nhà phía bếp; (4)Cửu vạn: Người bốc vác thuê; (5)  Hảnh: Cạn ;(6) Chọc sàn: Động thái hò hẹn của trai Thái; (7) Pay ỉn: Đi chơi (với trai gái); ⁽⁸⁾  Pỉnh tộp: Cá mổ lưng nhét gia vị, nướng than rất ngon; (9) Khát vọng: động tác nâng chén rượu vòng qua đầu người được mời -thể hiện hiếu khách của phụ nử Thái vùng này (10) Tằng cẩu: Nghi lễ búi tóc lấy chồng của gái Thái.

.