Nguyễn Song Hào: NGƯỠNG THANG VĂN CHƯƠNG CỦA VŨ QUẦN PHƯƠNG QUA TẬP THƠ: “CHÂN TRỜI SAU CHÂN TRỜI”

Văn nghệ Nam Định đăng liền hai tiểu luận về thơ Vũ Quần Phương. Bài của bác Đặng Hiển" Vũ Quần Phương- hành trình đi đến đích của thơ" là bài luận về sự nghiệp thơ đồ sộ của nhà thơ VQP, mình chưa có hân hạnh đọc một phần mười thơ bác Phương, chắc cũng như vịt nghe ông ù, nên tiếc vẫn đành thôi. Chỉ bài viết sau, luận về tập" Chân trời sau chân trời", mình cũng hân hạnh được nhà thơ tặng, xin cảm ơn Văn nghệ Nam định giới thiệu, bài luận của nhà thơ Vũ Từ Sơn( Hội VHNT Bắc Giang) xin rước về để cùng suy ngẫm

NGƯỠNG THANG VĂN CHƯƠNG CỦA VŨ QUẦN PHƯƠNG QUA TẬP THƠ: “CHÂN TRỜI SAU CHÂN TRỜI”

          Gần đây, trong một buổi tiếp kiến nhà thơ Vũ Quần Phương, tôi nói: “Anh bình thơ của nhiều người, nhưng ít người bình thơ anh. Nay tôi xin bình tập thơ: "Chân trời sau chân trời" của anh”. Anh vui vẻ trả lời: “Hay lắm, xin hoan nghênh!” Và tôi thực hiện với một tinh thần nghiêm cẩn.
          Tập thơ "Chân trời sau chân trời" xuất bản năm 2011 tại NXB Văn học, gồm 50 bài thơ đa phần anh viết những năm gần đây, có một bài viết 1966 - bài Chiếc vòng.
          Vũ Quần Phương là người đạt kỷ lục về các lần nói chuyện về thơ Việt Nam với các đối tượng yêu thơ trong cả nước: trên 2000 buổi. Song rất ít người bình thơ của anh, lác đác có bài viết của Phạm Khải, Lê Thiếu Nhơn, Nguyễn Vũ Tiềm và một vài trường hợp khác.
          Sau khi đọc, suy ngẫm kỹ về tập thơ "Chân trời sau chân trời", tôi phân tích theo tinh thần thẳng thắn, có gì không đạt, chưa đúng, chưa tới... mong anh thông cảm bởi nhận thức và trình độ của lớp đàn em. Về tuổi đời tôi kém anh 6 tuổi, có một điểm giống anh là cũng từ một nghề mà đến với văn chương: anh nghề Y, tôi nghề Điện .

          1- Khái quát về tập thơ.

          Về kết cấu tập thơ gồm 8 thể loại thơ. Đó là: Thơ tự do 32 bài, thơ truyền thống 6 bài, lục bát 3 bài, thơ hai câu 2 bài, tứ tuyệt 2 bài, tứ ngôn một bài, ngũ ngôn một bài. Qua bố cục tỷ lệ về thể loại thơ chứng tỏ anh rất chú ý đến đổi mới thơ. Đúng như Nguyễn Vũ Tiềm đã viết: "Lớp nhà thơ có thành tựu từ thế kỷ trước như Hữu Thỉnh, Vũ Quần Phương, Bằng Việt, Thanh Thảo, Thi Hoàng, Hoàng Hưng... có những bứt phá ngoạn mục trong việc tự đổi mới thơ mình, vẫn đang đồng hành cùng lớp trẻ ở thế hệ mới.
          Ngay cả tên tập thơ đã cho thấy một sự trừu tượng, khó hiểu, cần phải khai phá tường tận, công phu và tinh tường mới thấy được những gì ở sau hai lần chân trời ấy. Về không gian thơ là ở Việt Nam và Hoa Kỳ.
Về thời gian đề cập trong thơ chủ yếu từ 1997 - 2011, có một bài cá biệt vào năm 1966.
          Có thể nói: Đi qua khu rừng bí ẩn và gai góc 50 bài thơ của Vũ Quần Phương là vất vả, mệt nhọc, phải có một năng lực trí tuệ nhất định, trải nghiệm nhất định, tới hạn nhất định mới hiểu được thơ anh, chưa nói là hiểu thấu đáo và khúc triết. Mặc dù vậy tập thơ vẫn có những khiếm khuyết đáng tiếc nhất định, chúng ta sẽ khảo sát sau.

          2 - Phân tích tổng thể tập thơ.

          Với con mắt tinh đời, với nhạy bén văn chương, kiến thức, tri thức sâu rộng, trình độ uyên bác cộng với tính nghề nghiệp, cá tính cẩn trọng và ý đồ tuyển chọn theo chủ đề sâu sắc (vì có bài từ 1966 còn được đưa vào là bài "Chiếc vòng" đã lọt qua 9 tập thơ trước).
          Song, bóc ra chi tiết ta có thể chia nhỏ phân tích, quy 50 bài thơ về 6 ý xếp loại như sau:
          a - Tám bài thơ nặng tính triết luận, triết lý sâu sắc, thâm thúy, đó là: Trà đạo, Phản trà đạo, Con sâu đo, Bài thơ không thành, Chữ, Thăm Hang Bà Côn Đảo, Trong đêm, Ghi nhanh ở New York.
          b - Hai bài tuyệt hay, toàn diện, toàn bích: Mực lạnh, Phải chăng.
          c - Hai bài thơ tình hay, trữ tình: Làng, Làng Canh quê mẹ.
          d - Hai bài mang tính cách mạng cao: Chiếc vòng, Âm vang.
          e - Những bài thơ nhân sinh, đời thường, hồn nhiên vui vẻ, dí dỏm: Cháu đón sinh nhật ông, Đêm thức, Cầu qua đại dương, Đón giao thừa, Đêm nghe tiếng chó, Thơ tặng cháu.
          f - Những bài nhẹ nhàng, bâng khuâng, mang tính tự sự: Thơ lúc đi đường, Gửi sen, Trường tôi trăm tuổi, Ngắm anh đào Nhật ở Mỹ, Sân bay, Hoa một loài cây, Giọng mùa thu, Hương mưa, Hơi mát đêm qua, Tuyết lặng im, Bỗng dưng sắc trắng hoa lau, Thời tiết, Nó đấy - trái tim tôi, Khát trùng khơi, Tiếng hót, Bài thơ trăng sáng, Đàn chim di trú.
                                                          *
                                                     *      *
          Phân tích một số bài thơ điển hình để thấy chất tinh túy, bác học của thơ Vũ Quần Phương.
          Bài thơ "Trà đạo" là bài thơ sâu sắc, hàm ý triết luận, đạt đến đỉnh cao của sự thanh khiết, am tường: Nghe cơn khát của mình /Mà đo hương trời đất. Bài "Con sâu đo" hay, có tứ thơ lạ, một sự chiêm nghiệm sâu sắc: Lịch sử cân vĩ nhân / có ông tưởng nghìn cân / mà rồi bay như bụi / có ông chìm tận mấy trùng sâu / mà rồi sáng chói . Thiên chức của nhà thơ được anh gói gọn trong những câu thơ bao hàm rộng lớn mà chi tiết: Ông nhà thơ là con sâu đo / lấy thân mình mà đo / lịch sử / đo kích thước vĩ nhân / châu chấu , cào cào, gió trăng, vui khổ / muốn đo vào tất cả / những rộng dài nặng nhẹ sâu nông / thân trải ra với đất / trái tim làm quả cân.
          Chỉ bằng 8 câu thơ ngũ ngôn ngắn gọn, anh vạch trần những âm mưu quyền lực phong kiến và cũng là bài học cho đương đại ngày nay: Vợ thì nhốt vào hang / Con thì quăng xuống bể / Tất cả cho ngai vàng / Làm vua thì phải thế / Ông Gia Long hoàng đế / Chết tám mươi đời triều / Thăm Hang Bà , tiếng thét / Còn rợn rừng nếp rêu. (Thăm Hang Bà Côn Đảo). Những ý tứ sâu xa, ẩn dụ mông lung về nhận biết vũ trụ, về con người rất tinh tế: Sau chân trời, lại chân trời nữa / Nghĩ chân trời / lại nghĩ chân ta. (Ghi nhanh ở New York).
          Trở về thơ lục bát dân dã, anh có những vần thơ thật chuẩn mực, tế nhị, khéo léo mà đầy triết lý:
          Nước trôi thì đá phải mòn
          Ở đâu cũng trái đất tròn dưới chân
          Nhớ xa mới biết thương gần
          Đục trong ai chọn cho thân phận người
          Cong cong là cái đường đời
          Chân lem cát bụi, lệ người long lanh
                                      (Đêm nghe tiếng cháu)

Bài thơ "Mực lạnh" viết về nỗi niềm khi nhớ đến Hàn Mặc Tử là một bài tuyệt hay. Nó đạt trình độ nghệ thuật tuyệt tác như Kiều vậy:
          Bấy nhiêu trút lại cho đời
          Giấy hoang mực lạnh thét lời âm u
          Đôi chân đã ngập sa mù
          Thì đem nguyệt bạch đền bù tấm thân
          Trăng làm gối, gió làm chăn
          Dại tê sần sượng thoắt ngân thành lời
mà sâu sắc, ẩn dụ, tinh tế, chắt lọc đến cạn cùng của nghệ thuật thơ lục bát:
          Cõi mê vi vút mặt người
          Nghe trong hút lạnh tiếng cười thủy tinh
          Lấy thơ vẽ mặt người tình
          Rụng bông hoa máu hồn thành bơ vơ
          Lấy mình vẽ mặt cho thơ
          Trái tim rát bỏng trên tờ lạnh băng.
          Có người khen bài thơ Gia Dũng viết về Hàn là bài hay nhất, theo tôi bài đó chưa thể so sánh với bài này của Vũ Quần Phương, vì bài ấy còn ngồ ngộ và trực ngôn bỗ bã, kém tính trâm anh .

           3 – Kết luận.

          Tập thơ "Chân trời sau chân trời" của nhà thơ Vũ Quần Phương, theo tôi là một thành công lớn của Anh trong chặng đường thơ có thể gọi là chặng cuối (vì Anh cũng ở tuổi 70 rồi). Tất nhiên chúng ta còn trông chờ những tác phẩm sau này nữa.
          Trong một trường liên tưởng rộng lớn, 50 bài thơ trong tập thơ là 50 bông hoa cho đời, mang tầm vóc Vũ Quần Phương mà ít người có được. Tập thơ có nhiều bài đĩnh đạc đạt tầm vóc Quốc gia và Quốc tế. Tập thơ này chắc chắn sẽ cùng với các tác phẩm khác của Anh sẽ mang đến vinh hạnh lớn hơn những vinh hạnh trước đó Anh đã đạt được trong lĩnh vực văn chương.
          Cuối bài, dù sao tôi cũng phải nêu ra một vài gợn, sạn mà đáng tiếc Anh đã đề cập đến trong tập thơ . Đó là những câu: Chuột và ta / thằng nào gặm sách, và: hại dạ dày là cái chắc (Thơ tặng bạn thơ), hay là: Luật nước trang nghiêm và bố láo (Con sâu đo).
          Bút chẳng hết lời!

Tháng 5 - 2013

Vũ Từ Sơn
(Bắc Giang)

Nguyễn Song Hào

Thứ Bảy, 10 tháng 8, 2013

NGƯỠNG THANG VĂN CHƯƠNG CỦA VŨ QUẦN PHƯƠNG QUA TẬP THƠ: “CHÂN TRỜI SAU CHÂN TRỜI”

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

Người theo dõi

Lưu trữ Blog

Giới thiệu về tôi